Sunday, March 13, 2011

Arangkada of Leo Lastimosa for March 15, 2011

Salamat sa amihan

Amihan.  Hanging amihan.  Maoy labing lig-on nga panalipod sa Pilipinas gikan sa radiation.  Kon simbako, layo ra to, tabukon og pito ka lawod, moulbo gyod ang naapiki nga mga plantang nukleyar sa Fukushima Prefecture sa Japan.  Matod sa Philippine Nuclear Research Institute (PNRI) ang amihan maoy mopalayo ug motino nga di makaabot sa atong nataran ang bisan unsang makahilo nga hangin gikan sa Japan.
Matod ni PNRI Director Alumanda dela Rosa ang labing dakong alas sa Pilipinas mao nga ang hanging amihan magpabiling modominar sa atong kahimtang sa panahon hangtod unya sa Mayo 15 ning tuiga.  Gipaabot nga ang krisis sa mga plantang nukleyar sa Japan hingpit nang masulbad sa mosunod nga mga adlaw.

-o0o-

Mao nga palihug papasa ug ayaw ipada sa imong mga higala ang iresponsableng text messages nga nagpasidaan nga niabot na sa Pilipinas ang radiation ug acid rain gikan sa Japan.  Tinuod nga duha na ka plantang nukleyar sa Fukushima ang niulbo.  Apan ang International Atomic Energy Agency (IAEA) nipasalig nga ubos kaayo ang radiation level sa palibot sa mga planta, nga sama ra sa x-ray exposure.
Sa pikas nga bahin, nipasidaan hinuon ang Pentagon nga mahimong mas dako ang suliran kay sa giangkon sa Japan.  Ang ilang helicopters nga naglupad dul-an sa 100 ka kilometro gikan sa mga planteng nukleyar nakakuha og radioactive particulates — nga gisusi pa sa laboratoryo, apan gituohan nga naglakip sa cesium-137 ug iodine-121 — pasabot nga nagkalapad ang kahugaw sa palibot.

-o0o-

200,000 na ka molupyo sa 20 ka kilometro nga radius sa mga plantang nukleyar, apil nang pipila ka Pilipinhon, ang gipabakwet.  Gipanghatagan sila og iodine aron pagpanalipod sa ilang thyroid glands nga maoy unang atakehon sa radiation, ug mahimong mosangpot sa thyroid cancer.
Nangandam na sab ang atong Department of Health (DOH) og prophylactic potassium iodide aron pag-alkontra sa posibleng pagsuyop sa radioactive iodine.  Matod ni Agnette Peralta, DOH medical physicist, nga ang radiation nga motapot sa lawas matangtang pinaagi sa pagkaligo.

-o0o-

Gikahadlokan nga ang krisis sa mga plantang nukleyar sa Japan mahimong molungtad og usa ka tuig o mas dugay pa.  Ang gihimo karon sa mga tagduma mao ang pagpabaha og dagat sa nagbaga nga reactors.  Nga mopabukal sa dagat ug makapataas pag-ayo sa pressure, nga kinahanglang pahungawon ang gamayng radiation aron kabombahan og dugang dagat.

Dugay pa hinuon nga makabalik sa ilang mga pinuy-anan ang gipabakwet nga mga molupyo tungod sa anam-anam nga pagpahungaw sa radioactive materials.  Nga peligrong makahulga sa mas daghan pang mga molupyo kon mausab ang direksiyon sa hangin.  Nga inay mohuyop sa radiation ngadto sa Pacific Ocean moabog na hinuon ini ngadto sa mas dagkong mga dakbayan sa Japan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for March 14, 2011

Hulgang nukleyar

Bisan sa kalayo ra sa Pilipinas gikan sa duha ka naapiking reactors sa Fukushima Daiichi Nuclear Power Station, gitun-an na sa mga eksperto ang posibleng kadaot nga atong mahiagoman kon, simbako layo ra to, tabukon og pito ka lawod, moabot dinhi ang hinungaw sa radiation tungod sa kakusog sa bawod.
May sukaranan ang pangandam nilang Presidente Noynoy Aquino ug sa kadagkoan sa National Security Council (NSC), Philippine Nuclear Research Institute ug Philippine Atmospheric Geophysical and Astronomical Services Administration (Pagasa).  Sa akong pagsuwat ini, niangkon na ang kadagkoan sa Japan sa kahigayonan sa meltdown sa duha nila ka plantang nukleyar.

-o0o-

Ang duha ka 40 anyos na nga plantang nukleyar sa Fukushima Daiichi gitukod aron makasugakod sa 7.9 magnitude nga linog.  Samtang nakalahutay unta sa 9.0 magnitude nga linog niadtong Biyernes, nga nisangpot sa automatic shutdown sa mga planta, way nakapangandam sa nisunod nga tsunami nga nakaguba sa duha ka sapaw sa pangandam pagpabugnaw sa planta nga, sama sa ordinaryong oven, magpabiling magbaga bisan napawong na:
  • Nawagtang ang suplay sa kuryente tungod sa pagkaputol sa mga alambre human bahai ang planta; ug
  • Naapil og kagguba ang diesel generators nga mao untay alternatibong mopabugnaw sa mga planta kon wa nay kuryente.

-o0o-

Ang kataposang linya sa depensa batok sa pag-ulbo sa mga plantang nukleyar mao ang mga baterya nga nilungtad lang og walo ka oras.  Maong napugos nang mga tagduma sa planta pagpasud sa dagat, nga desperadong lakang kay di na man kapuslan ang mga planta karong nabasa na sa dagat.
Ang pasiunang pag-ulbo sa usa sa mga planta niadtong Sabado, bisan giingon sa mga tagduma nga nakaapektar lang sa outer building ug wa sa reactors, nagmatuod sa kaseryuso sa suliran.  Pun-an pa nga sa silingang Daini Nuclear Plant, dunay laing tulo ka reactors nga nawad-an sa ilang cooling systems.  Sa kinatibuk-an, ang Japan dunay 17 ka plantang nukleyar nga naglakip sa 55 ka reactors ug maoy nagsuplay sa 30% sa ilang panginahanglan sa kuryente.

-o0o-

Gibasol karon sa mga eksperto sa Estados Unidos Ug Francia ang kalangay sa Japan paghimo sa labing tukma ug dinalian nga mga lakang pagpugong sa meltdown:
  • Gibalibaran nilang hinabang nga coolants nga gitanyag ni US President Barack Obama pila ka takna human nabutyag ang krisis, aron lang dawaton dihang naapiki na;
  • Nagdumili sila pagpahungaw og gamayng bahin sa radiation, tungod sa kahadlok nga tulisukon sa mga Hapones nga kusganong nisupak sa mga plantang nukleyar human sa pagpamomba sa Hiroshima ug Nagasaki niadtong 1945, nga makalikay unta sa nag-ung-ong nga mas dakong katalagman (napugos ra gihapon sila pagpahungaw sa planta nga nisangpot sa dakong kadaot sa mga kawani sa planta ug sa 160 ka mga molupyo sa Fukushima nga wa dayon makabakwet).  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com