Sunday, December 28, 2008

Arangkada of Leo Lastimosa for December 30, 2008

              GUGMA SA UMA

 

Kontrobersiyal nga local government unit nanghatag og kuwarta sa mga sakop sa media sa Sugbo.  Pipila sa nakadawat nisumbong dayon sa kadagkoan sa news organizations.  Nga nihukom pag-uli sa tanang kuwarta nga ilang nadawat sa unang adlaw sa trabaho sa bag-ong tuig.

            Pipila ka tuig ang nilabay, ang mga sakop sa media nga makadawat og kuwarta mag-iyahay pagtago sa mga "pinaskohan" gikan sa ilang kadagkoan.  Sa pipila ka kahugpongan, ang kadagkoan pa man gani ang nangunay pagpalista ug pagdawat sa kuwarta alang sa ilang mga sakop.

            Ang boluntaryo nila karon nga paghiusa pagsalikway sa giisip nga suburno maayong  tilimad-on sa kaligdong sa kinabag-an sa media sa Sugbo.

-o0o-

       Nahigugma ko pagbalik sa yuta.  Salamat sa umahan nga among naadtoan sa Balamban sa kasadpang Sugbo.  Ang kalapyo sa palibot, ang kahimsog sa tanaman ug ang nangalimyon nga huyuhoy nakapahinumdom nako sa mga umahan sa akong amahan sa amo pang pagkabata.  Mas nakasabot na ko karon ngano nga gidasig mi niya pagsunod sa iyang mga lakang pagtikad sa yuta.

            Wa ko mahibung nganong way usa namong iyang mga anak ang nagpabugkos sa uma.  Kay di maayo ang iyang kasinatian nga among nasaksihan.  Ang umahan nga iyang gipanag-iya sa Maramag, Bukidnon naigo sa agrarian reform ni Marcos.  Ang umahan nga iyang giduma sa Sagbayan, Bohol nabaligya human siya tikasi sa iyang saop.

-o0o-

            Lima ka ektarya ang umahan nga among nasum-okan (gidapit mi sa higala sa tag-iya nga among pinanggang tigpaminaw sa DYAB Abante Bisaya).  Tambok ug maanyag kaayong mga utanon ug mga prutas.  Kapin pa sa tuig sukad pagsugod og tikad apan nakasud na sila sa Carbon ug dagkong mga kompaniya.  Nibalibad hinuon sa higanteng resort sa Sugbo kay di pang kahatag sa tanang panginahanglan.

            Dakong bahin sa ilang ani mahurot sa ilang mga suki sa Balamban.  Kansang gidaghanon sa mga molupyo padayong nisulbong tungod sa paglambo sa mga industriya.  Ang nahibilin maoy ilang ilugsong sa dakbayan latas sa Cebu Trans-Central Highway.  Palapdan pang ilang operasyon ug pillion na lang ang mga utanon ug mga prutas nga mas halinon kay sa uban.

-o0o-

            Gamay ra ang puhonan sa tagduma sa umahan.  Apan nakahunat dayon.  Tungod sa iyang lapad nga kasinatian sa patigayon (opisyal siya sa niadto sa usa sa labing dakong kompaniya sa MEPZ). 

            Nga maoy wa sa ubang mga mag-uuma.  Labi nang beneficiaries sa CARP.  Ang pipila nga palarang nakapanag-iya sa gitikad nga luna gipasagdan sa kagamhanan.  Sukwahi sa gilatid sa balaod nga support services aron makabarug sa ilang kaugalingong mga tiil.  Dali rang gilamoy sa tigpatanto.  Naghuwaw intawon ang panguma kay gibagyo sa makalilisang nga utang.  Way laing kapilian ang mga mag-uuma gawas sa pagtahan sa ilang mga luna.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for January 2, 2009

              DAWAT SA TAHAS

 

       Unsaon nimo pagkumbinser ang usa ka tawo nga duna siyay kapuslanan?  Unsaon siya pagdasig pagtabang sa iyang isigkatawo?  Unsaon siya pagpahinumdom nga dunay maminaw sa iyang tingog?  Nga dunay matandog sa iyang pagpakabana?

            Unsaon nimo pagpasalig ang usa ka tawo nga wa siya mag-inusara?  Nga di siya magbinugtong pag-atubang sa mga pagsuway nga iyang mahiagoman?  Nga di krimen ang makiangayong pagbarug alang sa iyang katungod?  Nga di paghikog ni pagpakabuang ang pagsukol sa mga mapahimuslanon ug mga madaugdaugon?  Bisan unsa pa nila kadagko?

            Unsaon nimo pagpahigmata ang usa ka tawo nga kabahin siya sa katilingban?  Nga ang bisan unsay iyang buhaton, o di buhaton, may kahulogan sa kinabuhi sa uban?

-o0o-

            Mao ni ang mga pangutana nga naghamok nako isip magsisibya.  Labi na sa dakong bahin sa tuig nga bag-o lang natapos.  Unsa man tuod ang kapuslanan sa akong mga sibya?  Kon di kong kadapit sa pagtagad sa mga tigpaminaw, kapukaw sa ilang pagpakabana, kadasig nila sa pagtingog ug pagbarug ug kaawhag nila sa paglihok ug pakigbisog sa alang sa kalingdong?

            Wa ko mahasol ning mga pangutanaha sa unang mga tuig sa akong pagpanibya.  Sa sinugdanan, igo na nga mabatian ang akong tingog sa kahanginan.  Human sa pila ka tuig, igo na nga may naminaw sa akong mga sibya ug nakakita og kahulogan sa akong gihuptan nga mga baruganan.

-o0o-

            Samtang nagkadaghan ang akong mga uban, nagsugod kog pangutana sa akong kaugalingon kon kutob ba lang ko sa pagbasa sa mga balita?  Igo ba lang kong magsumay-sumay sa mga tinubdan sa balita?  Igo ba lang kong mohatag og luna sa mga timang ug tiyabaw sa katawhan—bahala na kon igo lang silang bungul-bungolan?

            Kon maghilas-hilas ko pagbarug isip tigpamaba sa dinaugdaog nga katawhan, magpakaaron-ingnon ba nga tibuok ang akong tingog?  O igo lang mobatbat sa pinalutaw nga mga pamahayag nga morang wali sa mingaw nga simbahan?  O mangahas pagwakli sa tanang panagana ug mangisog sa kinatumyan sa akong tingog pagsuway pagtay-og sa mga higanteng hubog sa gahom?

-o0o-

            Ika-25 ron nakong tuig isip magsisibya.  Nagsugod ko isip campus reporter sa DYLA niadtong 1984.  Ubang kabos nga katakos ug langgis nga tingog, akong gihulagway ang kahimtang sa mga tinun-an ug mga tulunghaan.  Nga way kalainan sa kinabag-an sa katawhan sa mas dako nga katilingban.

            Karon nga nagsugod na og kapawot ang akong tutonlan, matental ko sa pagpunit og mas dagkong hagit, paghimog mas dagkong gimbuhaton ug pagkab-ot og mas bugtawng katuyoan.  Apan inanay na kong nigakos sa kamatuoran:  Di ko mas ligdong ni mas utokan kay sa katawhan.  Ila ra kong gitahasan paghatag sa tukma nga kasayuran ug makiangayon nga baruganan.  Sila, di ako, maoy magbuot sa sunod nilang himuon.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com