Arangkada of Leo Lastimosa for January 23, 2011

        Paburot sa bugas

    Inay mangayo na og pasaylo, ang mga opisyal sa pamunoan ni kanhi presidente Gloria Arroyo naghilas-hilas pa gyod og kisikisi karong nasakpan na nga gipanguwarta diay pag-ayo ang importasyon sa bugas humay sa niaging 10 ka tuig.  Mao diay nga ang gikompra nga bugas gikan sa Vietnam, Thailand ug ubang kanasuran kanunayng mas daghan kay sa gikinahanglan.  Ug mao diay nga ang presyo sa pinalitay kanunayng mas taas kay sa presyo sa merkado sa kalibotan.
    Salawayon nang daan ang pagkahimo sa Pilipinas nga labing dakong importer sa bugas humay.  Mas dakong eskandalo nga gigamit pa hinuon sa pamunoang Arroyo ang krisis aron pagpaburot sa ilang pribadong mga panudlanan.

-o0o-

    Nakalili ang mga Sugbuanon sa maniobra pag-apud-apod sa import quota sa pribadong sektor dihang gibahinan ang mga negosyanteng Sugbuanon sa katungod pag-import sayo sa niaging tuig.  Yano rang lagda:  Ang unang makasumiter sa mga dokumento pagmatuod nga may igong pundo pag-import og bugas humay, maoy tugotan sa National Food Authority (NFA) pagpangompra gikan sa gawas sa nasud nga way buhis.
    Taas ang pila sa mga negosyante og bugas nga naglinya sa rehiyonal nga buhatan sa NFA sa Banilad, Cebu City sa usa ka adlawng Lunes, ang gitakda nga higayon pagsumiter sa mga dokumento.  Labihan nilang hugnoa dihang gipahibawo nga giusab diayng schedule ug nakuha nang tanang quota sa Sugbo sa Biyernes pa.

-o0o-

    Karong nasakpan sa bag-ong liderato sa NFA ug sa Malakanyang nga usa ra ka bangko ug nga nagsunod ang mga numero sa mga tseke nga gigamit sa transaksiyon, may sukaranan ang mosunod nga mga pangutana:

• Unsa man diay kapuslanan niadtong tag-as nga pila sa mga negosyante dinhi sa Sugbo ug sa Manila nga naglaom nga mabahinan sa quota?;
• Natikasan ba silang tanan, sama sa nahitabo sa kasagaran sa mga negosyante sa Sugbo, o may pipila nga gipadaog kunohay apan konsabo ra diay gihapon sa pundok o indibiduwal nga mao roy gidudahang nakasipong sa higanteng ginansiya gikan sa importasyon?

-o0o-

    Si kanhi agriculture secretary Arthur Yap, nga kongresista ron sa Bohol, maoy unang gihangan.  Ambot tungod ba, o kay siyay gipasanginlan, nga maoy nipabor sa iyang mga suod aron mabuhong sa import quota sa bugas humay.  Matod ni Yap wa maalkanse ang gobyerno kay kuwarta sa pribadong sektor ang gigamit sa kinatibuk-ang transaksiyon.
    Apan angayng pahinumdoman si Yap nga ang mga magbubuhis gihapoy labing dakong pildero:  Kon tinuod nga mas daghang gikompra kay sa gikinahanglan, naalkanseng mga mag-uuma; kon tinuod nga overpiced ang imported rice, na-siyut sa bolsa ang mga konsumidor; ug kon pamintaha diay sa mga negosyante inay pagtabang sa nasud ang tuyo sa importasyon, nahikawan ang panudlanan gikan sa buhis nga angay untang gipahamtang sa importasyon.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com